Việc nuôi dạy một đứa trẻ trong môi trường tốt với phương pháp Montessori sẽ khiến cho các bậc phụ huynh có hàng nghìn câu hỏi liên quan ví dụ như: Làm thế nào để chọn đồ chơi Montessori hợp lý, làm sao để trẻ nhỏ phát triển một cách tốt nhất, cách nuôi dạy con theo phương pháp montessori, . . .
Và theo nghiên cứu nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của trẻ nhỏ, dễ dàng nhận thấy cách giáo dục sớm với phương pháp Montessori cho con hiệu quả nhất chính là sử dụng đồ chơi Montessori – một loại hình đồ chơi được thiết kế nhằm giải quyết sự phát triển về nhận thức, thể chất, ngôn ngữ, xã hội và tình cảm của bé
Đồ chơi Montessori là gì?
Đồ chơi theo phương pháp montessori là một loại đồ chơi giáo dục được thiết kế theo phương pháp Montessori, một phương pháp giáo dục về trẻ em do Maria Montessori phát triển. Đồ chơi Montessori tập trung vào việc hỗ trợ trẻ học qua trải nghiệm và tự nghiên cứu, giúp trẻ phát triển khả năng tự học và tự khám phá. Chúng ta có thể tìm thấy các loại đồ chơi Montessori cho các độ tuổi từ trẻ sơ sinh đến trẻ em 6 tuổi và trở lên.
Dưới đây là một số hướng dẫn cho việc chọn đồ chơi Montessori theo từng độ tuổi của trẻ:
0-6 tháng: Đồ chơi cơ bản gồm các mô hình màu sắc, các mô hình hình dạng và các mô hình vật liệu với chất liệu an toàn cho trẻ nhỏ.
6-12 tháng: Đồ chơi giúp trẻ học sắp xếp và phân loại như các mô hình đếm, các mô hình hình dạng và các mô hình mẫu mã.
1-3 tuổi: Đồ chơi giúp trẻ học về mối quan hệ giữa các đồ vật và không gian như các mô hình xây dựng, các mô hình gắn nút và các mô hình trải nghiệm với nước.
3-6 tuổi: Đồ chơi giúp trẻ học về sự liên kết giữa các sự vật và sự kiện trong cuộc sống hàng ngày như các mô hình dựng thành thành phố, các mô hình quản lý tiền và các mô hình học về bảng chữ cái.
Lợi ích của trẻ khi tiếp xúc và sử dụng đồ chơi Montessori
- Phát triển khả năng tự học: Đồ chơi Montessori tập trung vào việc hỗ trợ trẻ học qua trải nghiệm và tự nghiên cứu, giúp trẻ phát triển khả năng tự học và tự khám phá.
- Tăng trí tuệ: Đồ chơi Montessori tập trung vào việc hỗ trợ trẻ phát triển trí tuệ và tư duy, giúp trẻ tạo ra mối quan hệ với thế giới xung quanh mình.
- Phát triển các kỹ năng mềm: Đồ chơi Montessori cung cấp nhiều cơ hội cho trẻ phát triển các kỹ năng mềm như tự tin, sự tự lập và tự quản lý.
- Phát triển sức khỏe: Đồ chơi Montessori tập trung vào việc hỗ trợ trẻ phát triển sức khỏe thể chất, giúp trẻ tự quản lý và quản lý thời gian của mình.
- Tăng trải nghiệm: Đồ chơi Montessori cung cấp nhiều trải nghiệm cho trẻ, giúp trẻ học thông qua trải nghiệm và tự khám phá.
Cách lựa chọn đồ chơi Montessori theo từng độ tuổi của trẻ
Chọn đồ chơi Montessori phù hợp với độ tuổi của trẻ là rất quan trọng để hỗ trợ phát triển toàn diện của trẻ. Dưới đây là một số hướng dẫn chung:
- 0-6 tháng: Chọn đồ chơi có màu sắc tươi sáng và hình dạng đơn giản, giúp trẻ phát triển các kỹ năng xếp hạng và sắp xếp.
- 6-12 tháng: Chọn đồ chơi giúp trẻ phát triển các kỹ năng sức mạnh
- 1-3 tuổi: Chọn đồ chơi giúp trẻ phát triển các kỹ năng chạm và chấp nận, ví dụ như đồ chơi xếp hình hoặc đồ chơi giải mã
- 3-6 tuổi: Chọn đồ chơi giúp trẻ phát triển trí tuệ và tự lập, ví dụ như đồ chơi xây dựng hoặc đồ chơi giải mã
- Trên 6 tuổi: Chọn đồ chơi giúp trẻ phát triển các kỹ năng tự quản lý và tự lập, ví dụ như đồ chơi tự lập hoặc đồ chơi tự quản lý thời gian
Đồ chơi Montessori cho bé sơ sinh
Đồ chơi Montessori cho bé sơ sinh nên được chọn với mục đích hỗ trợ phát triển các kỹ năng cơ bản như thị giác, nghe, chạm và cảm xúc. Các đồ chơi phù hợp cho bé sơ sinh bao gồm:
- Rattle: Giúp trẻ phát triển thị giác và nghe bằng cách học cách sử dụng vật liệu và âm thanh.
- Soft toys: Giúp trẻ phát triển thị giác vật liệu và cảm xúc.
- Crib mobile: Giúp trẻ phát triển thị giác di chuyển và màu sắc.
- Mirrored toys: Giúp trẻ phát triển thị giác và nhận diện khuôn mặt.
- Textured toys: Giúp trẻ phát triển thị giác vật liệu và chạm.
Các đồ chơi Montessori phù hợp cho phát triển thị giác cho trẻ 0-4 tháng
Đối với các bé sơ sinh 3 tháng tuổi thì đây là giai đoạn bé phát triển thị giác tốt nhất.
Giai đoạn từ 0 – 2 tháng tuổi đặc điểm thị giác của bé nhìn được những màu đen, trắng, xám mờ nên các đồ chơi, flashcard dán, treo xung quanh cần sử dụng những màu này, đặc biệt lưu ý là cách so với mắt bé không quá 35 cm.
Trên 2 tháng tuổi, thị giác của bé có thể di chuyển độc lập với đầu, nhìn trong thời gian dài hơn với cường độ cao và phân biệt màu sắc tốt hơn. Bé nhìn được các màu đỏ, vàng và những sắc xanh. Vì vây, các đồ chơi treo nôi, sách, … cũng cần chú ý tới nguyên tắc khoa học này.
Phương pháp Montessori có đồ chơi treo riêng có tên gọi Mobile Montessori.
Từ 0 – 6 tuần: Sử dụng đồ chơi Munari Mobile
Từ 6 – 8 tuần: Octahedron Mobile
Từ 9 – 10 tuần: Gobbi Mobile
Từ 11 – 12 tuần: Holographic Dancers Mobile
Từ 13 – 16 tuần: Butterfly Mobile
Đồ chơi cho trẻ từ 4 tháng – 1 tuổi
Trong giai đoạn phát triển từ 4 đến 12 tháng tuổi, thị giác của trẻ đã phát triển và có xu hướng phát triển sự quan tâm đến môi trường xung quanh, trẻ sẽ bắt đầu chú ý đến vật dụng và đồ vật xung quanh, và cố gắng đạt đến chúng. Thị giác màu sắc và hình dạng, trẻ sẽ bắt đầu nhận ra và phân biệt màu sắc và hình dạng. Ngoài ra trẻ sẽ bắt đầu hát triển khả năng sắp xếp, gắn kết và đặc biệt trẻ sẽ bắt đầu phát triển khả năng xếp hình và sắp xếp vật dụng theo thứ tự.
Đồ chơi Montessori phù hợp cho trẻ từ 4 tháng đến 1 tuổi gồm:
- Đồ chơi cầm tay: Đồ chơi này giúp trẻ phát triển khả năng cầm và tập trung.
- Đồ chơi bắt tay: Đồ chơi này giúp trẻ phát triển thị giác về màu sắc, hình dạng và chất liệu.
- Đồ chơi sắp xếp và gắn kết: Đồ chơi này giúp trẻ phát triển khả năng sắp xếp và gắn kết
- Đồ chơi giải quyết vấn đề: Đồ chơi này giúp trẻ phát triển khả năng giải quyết vấn đề và tư duy.
- Đồ chơi xếp hình: Đồ chơi này giúp trẻ phát triển khả năng tư duy và sắp xếp.
Để cho rõ hơn, chúng ta sẽ cùng chia nhỏ độ tuổi của bé ra để đưa ra được ví dụ chuẩn:
Giai đoạn từ 4 – 6 tháng tuổi
Các bậc phụ huynh có thể sử dụng bóng vận động Montessori giúp bé tăng khả năng phối hợp giữa tay và mắt, tập cầm nắm, phát triển linh hoạt các ngón tay, cơ bàn tay. Mỗi tác động nhỏ lên bóng sẽ phát ra những âm thanh giúp bé phát triển các giác quan như thính giác, thị giác,…
Giai đoạn từ 7 – 9 tháng tuổi
Trong giai đoạn này, bố mẹ có thể cho con chơi với các mô hình có thể chuyển động như bóng gai, bóng len, vòng tròn xoay Montessori và ô tô để rèn luyện các kỹ năng vận động tinh cơ, giúp con điều khiển linh hoạt cổ tay, cánh tay và phối hợp tay và mắt. Các mô hình chuyển động sẽ giúp con học cách di chuyển đồ vật và rèn luyện sự tập trung.
Lưu ý nho nhỏ cho các ông bố bà mẹ khi chọn đồ chơi cho con trong giai đoạn từ 4 – 9 tháng tuổi là:
- Tránh mua các đồ chơi quá nhỏ vì bé có thể cho những đồ vật này vào miệng một cách nguy hiểm.
- Bố mẹ nên chú ý kỹ bảng thành phần và chọn mua các đồ chơi không chứa các chất độc hại như chì và BPA để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe của con.
Đồ chơi Montessori cho bé 1 – 2 – 3 tuổi
Bố mẹ nên xem xét đặc điểm phát triển trí tuệ của trẻ từ 1 đến 3 tuổi trước khi chọn đồ chơi phù hợp cho bé.
Khả năng tập trung: Trong giai đoạn 1-2 tuổi, bé còn có khả năng tập trung hạn chế và chưa nhớ được các chu trình làm việc 5-7 bước. Do đó, khi giới thiệu việc cất dọn đồ sau khi chơi, người lớn cần phải kiên nhẫn giới thiệu lại nhiều lần để bé bắt chước và trở thành thói quen.
Khả năng ngôn ngữ: Để hỗ trợ sự phát triển ngôn ngữ của trẻ, giai đoạn từ 1 đến 3 tuổi là thời điểm trẻ phát triển năng lực ngôn ngữ mạnh mẽ nhất, khi họ bắt đầu tìm hiểu và tiếp thu thế giới xung quanh qua những từ ngữ được nghe.
Khả năng vận động: Trẻ trong giai đoạn này phát triển linh hoạt về kỹ năng vận động khi họ bắt đầu học đi, chạy, nhảy, lên xuống cầu thang và các hoạt động giúp phát triển vận động.
Khả năng nhận thức: Trẻ trong giai đoạn từ 1 đến 3 tuổi đang phát triển nhận thức về bản thân của mình, bắt đầu hiểu quan tâm đến những biểu hiện tình cảm của người khác, có khả năng tập trung và hứng thú khám phá và tìm hiểu thế giới xung quanh.
Tiêu chí lựa chọn đồ chơi:
Các món đồ chơi được ưu tiên cho bé trong giai đoạn 1 – 3 tuổi thường là những món đồ chơi an toàn, đặc biệt là đồ gỗ.
Đồ chơi ưu tiên cho trẻ trong giai đoạn 1-3 tuổi thường là những món đồ chơi an toàn và giúp phát triển kỹ năng nguyên nhân-hệ quả, nhận dạng màu sắc và mẫu vật đơn giản. Chuyên gia đề xuất bố mẹ và trẻ chơi cùng nhau với các đồ chơi gỗ từ vật liệu thiên nhiên.
Trong những năm đầu đời của trẻ, nhận thức vẫn chưa hoàn thiện nên không biết phân biệt được món đồ chơi phù hợp. Vì thế, cha mẹ cần phải quan tâm và chọn những giáo cụ an toàn cho trẻ chơi với, tránh việc sử dụng vật dụng gây tổn hại đến sức khỏe của trẻ.
Đồ chơi Montessori cho trẻ 1 tuổi:
Trong giai đoạn này, các đồ chơi có tính phát ra âm thanh như máy phát nhạc, trống,… dễ dàng khiến trẻ trưởng thành chú ý và có tác động quan trọng đến phát triển thính giác của trẻ.
Bố mẹ có thể cho trẻ chơi với các món đồ chơi đẩy kéo để giúp trẻ học cách giữ vững thăng bằng và chuẩn bị cho quá trình bắt đầu tập đi.
Đồ chơi Montessori cho trẻ 2 tuổi
Trẻ ở độ tuổi lên 2 rất nhạy bén với các giác quan và luôn có hứng thú khám phá những điều mới lạ.
Những kỹ năng và kiến thức trẻ học được trong giai đoạn này sẽ được tiếp thu vô thức. Trẻ chưa hiểu các thứ phức tạp nên khi mua đồ chơi trí tuệ cho bé 2 tuổi, bố mẹ nên chọn những món đồ đơn giản, dễ chơi như bộ xếp gỗ các con số hoặc bộ hạt cườm
Đồ chơi Montessori cho trẻ 3 tuổi
Trong giai đoạn này, trẻ sẽ bắt đầu có niềm hứng thú với những điều mới lạ và bắt đầu phát triển kỹ năng khám phá, đếm và giải quyết vấn đề.
Vì vậy, các đồ chơi luồn hạt gỗ sẽ giúp trẻ rèn luyện thể chất và kỹ năng kiên trì. Các hạt với màu sắc và hình dáng đa dạng sẽ giúp trẻ phát triển trí não và cách nhận biết khối hình.
Đồ chơi Montessori cho bé mầm non 4 – 5 tuổi
Giai đoạn 4 – 5 tuổi là lúc mà cơ thể bé có sự phát triển nhanh và rõ ràng nhất về cả thể chất và trí tuệ.
Độ tuổi 4-5 là thời gian bé bắt đầu chuẩn bị cho việc học tại môi trường giáo dục tại trường mẫu giáo. Đây cũng là khoảng thời gian tối đa cho sự phát triển của cơ thể bé về thể chất và trí tuệ
Đồ chơi dành cho trẻ 4 tuổi theo phương pháp Montessori.
Đồ chơi được trẻ ưa chuộng trong giai đoạn này thường là các đồ chơi đòi hỏi óc sáng tạo và khả năng tư duy.
Đồ chơi được trẻ yêu thích trong thời kỳ này thể hiện là các đồ chơi lắp ghép với độ khó từ trung bình đến cao như Lego, xếp hình logic, v.v. đòi hỏi sáng tạo và tư duy. Bộ chi tiết nhỏ của Lego yêu cầu trẻ phải có kỹ năng quan sát và tập trung cũng như kiên trì. Ngoài ra, còn kích hoạt trí não trẻ tạo ra sáng tạo để hoàn thành một mô hình hoàn hảo.
Ngoài Lego, các mẹ có thể tham khảo cho con chơi bộ đồ chơi rút thanh gỗ, trò chơi domino, đồ chơi câu cá,… hay các mô hình lắp ghép thông minh khác để rèn luyện kỹ năng khéo léo và tư duy của trẻ.
Bố mẹ có thể chọn lựa mua đồ chơi xâu dây để hỗ trợ phát triển tư duy cho bé gái. Đồ chơi này có thiết kế đơn giản, chỉ gồm các sợi dây dài và các hạt khác nhau về màu sắc và hình dáng. Bé có thể sử dụng các hạt để xâu thành các hình khác nhau, như vòng cổ, váy hoặc mạng nhện, và tạo những trải nghiệm đầu tiên trong việc thiết kế.
Đồ chơi dành cho trẻ 5 tuổi theo phương pháp Montessori.
Đồ chơi được thiết kế ưu tiên việc phát triển trí tuệ và nâng cao năng lực tư duy sáng tạo của trẻ.
Trẻ sơ sinh từ 5 tuổi trở đi có khả năng tiếp thu tốt và nhận thức môi trường xung quanh. Do đó, đồ chơi Montessori được tạo ra với mục tiêu ưu tiên phát triển trí tuệ và nâng cao khả năng tư duy sáng tạo của trẻ.
Đây là giai đoạn trẻ sẽ bước vào một môi trường học tập mới, vì vậy họ cần phải có kiến thức về các con số, việc ghép chữ và nhận diện mặt chữ. Để đáp ứng nhu cầu này, các giáo cụ thường sẽ tập trung vào việc cung cấp kiến thức một cách trò chơi để trẻ không cảm thấy nhàm chán, chẳng hạn như: đồ chơi giải ô chữ, đồ chơi toán học thông minh.